Holman-projector

De Holman-projector was een stoomkanon dat gebruikt werd als eenvoudige luchtafweer voor, voornamelijk, koopvaardijschepen.

Het principe van het stoomkanon gaat terug tot Archimedes en Leonardo da Vinci: schiet een projectiel af met behulp van stoom onder hoge druk. In het stoomtijdperk werden verschillende pogingen ondernemen om kanonnen en zelfs machinegeweren op stoom te maken, maar die liepen allemaal uit op een mislukking. In de Amerikaanse Burgeroorlog werd door de Zuidelijken een stoomkanon ingezet, maar dat werd na veelvuldig falen snel weer van het slagveld gehaald.

Pas toen het stoomtijdperk eigenlijk al op zijn eind was, wist men een werkend stoomkanon te vervaardigen: de Holman-projector. Fabrikant was Holman Brothers in Cornwall, een leverancier van machines voor de mijnbouw. De Holman-projector (het woord verwijst naar ‘vooruitwerpen’, net als de gangbare term ‘projectie’ van bijvoorbeeld een film) kon granaten afvuren naar laagvliegende bommen- en torpedowerpers die de geallieerde vloot belaagden. Er waren ook Holman-projectors op perslucht, maar de meeste werkten op stoom, aangezien dat op schepen van die tijd toch voorhanden was en niet in drukflessen moest worden meegevoerd.

Voorkoken

Voordat met de Holman-projector – die eigenlijk meer een mortier was dan een kanon – kon worden geschoten, moest het wapen eerst een minuut of twintig worden ‘gekookt’ tot een temperatuur van 190 graden Celsius. Het had dan een bereik van 300 meter, wat niet veel was, maar wel effectief tegen de Heinkels en Focke-Wulfs van de Duitsers. Meegenomen was dat ze een hoop herrie en stoomwolken rond het schip veroorzaakten, waardoor de aanvallende piloten in de war raakten en dachten met een veel zwaarder bewapend schip te maken te hebben. Tegen aanvallen van hoger vliegende bommenwerpers kon de Holman-projector weinig uitrichten.

De grootste voordelen van de Holman-projector waren de eenvoudige constructie en, bijgevolg, de lage prijs. Ook spaarde men kruit uit. ‘A very good idea, this weapon of yours’, had Churchill gezegd toen hem de Holman-projector werd gedemonstreerd. Toch was het curieuze wapen geen lang leven beschoren. In 1940 en 1941 werden ongeveer 4.500 Holman-projectors geleverd. Daarna werden ook op koopvaardijschepen echte luchtafweersystemen geplaatst, veelal Oerlikon 20mm-kanonnen. 

In een museum in Cornwall staan nog twee Holman-projectors, en dat zijn vermoedelijk de enige die zijn overgebleven.

• Popular Mechanics: The Humble Potato Cannon