Vliegdekschepen

Vliegdekschepen ontpopten zich in de Tweede Wereldoorlog tot de hoogvliegers in de strijd op zee. De ‘Vliegende Marine’ verdrong het slagschip van de eerste plaats.

In de Eerste Wereldoorlog verschenen de eerste voorlopers van dit type schip, zoals schepen met watervliegtuigen die met een kraan overboord werden gezet om vanaf zee het luchtruim te kiezen. Na de oorlog experimenteerden vooral de Britten met start en landing op een vliegdek en begonnen ze de eerste aircraft carriers te bouwen. Ze werden daarin al spoedig gevolgd door de Amerikanen en Japanners.

Snel en wendbaar 

De vliegdekschepen in de Tweede Wereldoorlog moesten het behalve van vliegtuigen – meestal een combinatie van jagers en (duik-)bommenwerpers – vooral van hun snelheid en wendbaarheid hebben: hun slagkracht ontleenden ze aan hun mobiliteit. Ze waren daarom meestal relatief licht bepantserd en bewapend met vooral luchtdoelgeschut. Het omringende escorte moest voor verdere verdediging zorgen.

Het vliegdekschip bleek in de Tweede Wereldoorlog een succesvol en krachtig wapen te zijn. De Britse jacht op het Duitse slagschip Bismarck, waarbij een rol voor de Ark Royal was weggelegd, de Japanse aanval op Pearl Harbor en de slag bij Midway getuigen er van.

Midway 

In de buurt van dit atol raakten de Japanse en Amerikaanse marine met elkaar slaags. Zonder dat de beide vloten elkaar ook maar een seconde in het vizier hadden, deelden hun vliegtuigen intussen zware klappen uit. De vier Japanse vliegdekschepen, Akagi, Kaga, Soryu en Hiryu, werden alle tot zinken gebracht. De Amerikanen, die over drie schepen uit de Yorktown-klasse beschikten, verloren de naamdrager, USS Yorktown. De Hornet verdween later dat jaar in de slag bij Santa Cruz in de golven van de Pacific. De USS Enterprise overleefde als enige van de drie de oorlog.

Het vertrouwen van – vooral – de geallieerden in de effectiviteit van de carrier liep door deze gebeurtenissen geen schade op: het bouwprogramma werd onverkort voortgezet. Omdat de productie van een vliegdekschip nu eenmaal veel tijd kost, werden intussen ter bescherming van de konvooien koopvaardijschepen tot Merchant Aircraft Carrier (MAC) omgebouwd. Tijdens de oorlog voeren twee MAC’s van de Shell-groep, de Gadila en de Macoma, onder Nederlandse (civiele) vlag in de konvooien mee.